„Styl Przywiązania: Klucz do Zrozumienia Relacji” – Agnieszka Szałkowska
Przywiązanie odgrywa kluczową rolę w naszym życiu emocjonalnym i społecznym. Jest to sposób, w jaki tworzymy relacje z innymi ludźmi, oparty na naszych wcześniejszych doświadczeniach, wychowaniu i interakcjach z bliskimi. Psychologia rozwinęła teorię czterech głównych stylów przywiązania: bezpieczny, lękowo-unikający, lękowo-ambiwalentny i dezorganizowany. Poznanie tych stylów może pomóc w zrozumieniu naszych własnych zachowań oraz relacji z innymi.
1. Bezpieczny Styl Przywiązania
Osoby o bezpiecznym stylu przywiązania zazwyczaj miały stabilne i wspierające doświadczenia z osobami dorosłymi w dzieciństwie. Są one zazwyczaj pewne siebie, otwarte emocjonalnie i wierzą w możliwość intymnych i zdrowych relacji. Ludzie z tym stylem mają zdolność do zaufania i budowania bliskich więzi, ponieważ czują się komfortowo zarówno w udzielaniu, jak i otrzymywaniu miłości.
1.1. Bezpieczny styl przywiązania kształtuje się, gdy:
– dziecko miało dostępnych, responsywnych i emocjonalnie stabilnych opiekunów – najczęściej matkę i/lub ojca,
– rodzic był wrażliwy na potrzeby dziecka, odpowiadał na nie adekwatnie i z wyczuciem,
– opiekun był emocjonalnie przewidywalny – dziecko mogło ufać, że zostanie zauważone i ukochane,
– w relacji panował ciepły, wspierający klimat, gdzie emocje były akceptowane i nazywane.
Takie środowisko pozwala dziecku zbudować wewnętrzny model operacyjny, według którego „świat jest bezpieczny, a ludzie są godni zaufania”.
1.2. Dorośli z tym stylem przywiązania:
– tworzą trwałe, satysfakcjonujące związki oparte na zaufaniu, bliskości i wzajemnym wsparciu,
– wchodzą w relacje z otwartością, bez nadmiernego lęku przed odrzuceniem lub utratą niezależności,
– są wierni i zaangażowani w związek, ale nie potrzebują partnera do poczucia własnej wartości,
– lepiej radzą sobie z rozczarowaniami i stratami – potrafią wyciągać wnioski i nie projektują lęków z przeszłości na obecne relacje.
1.3. Zachowania w dojrzałej relacji dorosłej:
– otwarcie wyraża uczucia i potrzeby, ale też uważnie słucha partnera,
– nie manipuluje ani nie wywiera presji, szanuje autonomię drugiej osoby,
– potrafi przyjmować i dawać wsparcie emocjonalne,
– nie unika konfliktów, ale podchodzi do nich konstruktywnie,
– buduje związek oparty na partnerskiej równości, zaufaniu i wzajemnym rozwoju.
2. Lękowo-Unikający Styl Przywiązania
Osoby o lękowo-unikającym stylu przywiązania mogą mieć trudności w otwieraniu się emocjonalnie i wykazywaniu zależności od innych. Często wynika to z doświadczeń z dzieciństwa, w których ich potrzeby emocjonalne mogły zostać zignorowane lub zaniedbane. Ludzie o tym stylu mogą unikać zaangażowania w bliskie relacje lub wykazywać niechęć do intymności.
2.1. Lękowo-unikający styl przywiązania kształtuje się, gdy:
– dzieci wychowali się z rodzicami, którzy byli emocjonalnie chłodni, odrzucający lub nieobecni,
– gdy dziecko przejawiało emocje, rodzic ignorował je, zawstydzał lub nie odpowiadał na potrzeby emocjonalne,
– dziecko nauczyło się, że okazywanie emocji prowadzi do odrzucenia, więc zaczęło je tłumić.
2.2. Dorośli z tym stylem przywiązania
– unikają bliskości emocjonalnej i często stawiają na niezależność ponad wszystko,
– często mają pozytywny obraz siebie, ale negatywny obraz innych,
– odczuwają lęk przed byciem zależnym, dlatego starają się nie wchodzić w głębokie relacje,
– tłumią emocje i minimalizują potrzebę przywiązania, prezentując się jako „samowystarczalni”.
2.3. Zachowania w dojrzałej relacji dorosłej:
– unikają zbyt dużego zaangażowania – oddalają się, gdy relacja staje się zbyt bliska,
– często mówią o potrzebie „przestrzeni” lub „niezależności”,
– mają trudność z wyrażaniem uczuć, niekiedy są postrzegani jako chłodni emocjonalnie,
– w sytuacjach konfliktowych mogą się zamykać, ignorować problem lub wycofywać się.
3. Lekowo-Ambiwalentny Styl Przywiązania
Osoby z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania mogą doświadczać wahania między chęcią bliskości, a lękiem przed odrzuceniem. Ich zachowania mogą być często nacechowane nadmierną troską i potrzebą stałego potwierdzenia miłości. Często wynika to z niekonsekwentnych lub niestabilnych doświadczeń w dzieciństwie, gdzie uczucia były często mieszane lub niejednoznaczne.
3.1. Styl lękowo-ambiwalentny kształtuje się, gdy:
– rodzice byli nieprzewidywalni emocjonalnie – raz dostępni, raz niedostępni,
– dziecko nigdy nie wiedziało, czego się spodziewać, więc rozwijało hiperczujność emocjonalną, by „zasłużyć” na miłość,
– opiekunowie mogli być nadopiekuńczy lub niestabilni, co prowadziło do braku poczucia bezpieczeństwa.
3.2. Dorośli z tym stylem przywiązania
– są bardzo wrażliwe na sygnały odrzucenia i mają silną potrzebę bliskości,
– mają niski obraz siebie i wysoki obraz innych – postrzegają siebie jako osoby niewystarczające, które muszą zasłużyć na miłość,
– często nadmiernie analizują relacje, stale szukając potwierdzenia miłości i akceptacji,
– mają skłonność do zazdrości, lęku przed porzuceniem i nadmiernego przywiązania.
3.3. Zachowania w dojrzałej relacji dorosłej:
– są silnie zależni emocjonalnie od partnera, mają tendencję do „wchłaniania się” w związek,
– wykazują zachowania clingy – domagają się uwagi, mogą być nadmiernie kontrolujący,
– źle znoszą dystans – nawet krótka nieobecność partnera może wywołać intensywny lęk i panikę,
– często reagują emocjonalnie, impulsywnie, a konflikty mogą prowadzić do dramatyzowania.
4. Dezorganizowany Styl Przywiązania
Osoby z dezorganizowanym stylem przywiązania mogą doświadczać silnych konfliktów emocjonalnych i trudności w regulacji swoich uczuć. Mogą wykazywać nieprzewidywalne lub chaotyczne zachowania w relacjach, co może wynikać z traumy lub przemocy doświadczonej w dzieciństwie. Osoby te mogą mieć trudności zarówno w tworzeniu, jak i utrzymywaniu zdrowych relacji.
4.1. Styl zdezorganizowany kształtuje się, gdy:
– dziecko było wychowywane w traumatyzującym środowisku – przemoc, zaniedbanie, wykorzystywanie, alkoholizm, zaburzenia psychiczne opiekunów,
– często opiekun był jednocześnie źródłem miłości i zagrożenia – dziecko doświadczało dysocjacji i silnego stresu,
– relacja z opiekunem była nie tylko niepewna, ale przerażająca i nieprzewidywalna.
4.2. Dorośli z tym stylem przywiązania:
-.jednocześnie pragną bliskości i się jej boją – ich zachowania są chaotyczne i trudne do przewidzenia,
– często mają negatywny obraz siebie i innych, czują się niegodne miłości i nieufne wobec partnerów,
– przeżywają silne emocje, ale nie potrafią ich regulować – mogą reagować naprzemiennie wycofaniem i agresją.
4.3. Zachowania w dojrzałej relacji dorosłej:
– tworzą nieregularne, burzliwe związki – raz się zbliżają, raz wycofują,
– reagują silnym lękiem, zazdrością, napadami złości lub wycofaniem,
– często sabotują własne relacje, mimo że pragną bliskości,
– mają trudności z zaufaniem i ustalaniem granic – mogą angażować się w relacje z osobami toksycznymi lub przemocowymi.
Poznanie i zrozumienie tych różnych stylów przywiązania może być kluczem do budowania zdrowych i satysfakcjonujących relacji. Dla osób, które doświadczyły trudności w przeszłości, terapia może być skutecznym narzędziem w pracy nad rozpoznawaniem i zmianą swoich wzorców przywiązania. W końcu, więź emocjonalna jest fundamentalnym elementem ludzkiego doświadczenia i kluczem do zdrowego funkcjonowania społecznego.
