Nastoletnia depresja – Piotr Urbaniak

Przyjmuje się że wiek nastoletni rozpoczyna się od 11/12 r.ż. i trwa do ok 19/20 r.ż. W tym czasie w człowieku zachodzi wiele zmian na poziomie biologicznym, emocjonalnym i poznawczym. Zdarza się, że gdy rodzic patrzy na swoje dziecko, to zastanawia się, czy to naprawdę jego dziecko? Co się z nim stało? Często zaskakujące są zmiany zachowania, które zaczyna prezentować syn czy córka.  Coraz mniej ma Ci do powiedzenia, izoluje się, zamyka się w swoim pokoju. Zdarza się, że często jest drażliwy, krzyczy, wpada w euforię lub opuszcza się w nauce. Zmienia sposób ubierania się oraz mówi, że życie nie ma sensu.

Powyższe przykłady zachowań mogą mieścić się w normie, jeżeli dotyczą opisu nastolatków. W okresie dojrzewania nastolatek doświadcza kryzysu rozwojowego. To trudny okres , kiedy zmienia się ciało a wraz z tymi zmianami towarzyszą wybuchy złości i rozpaczy oraz radości. Dojrzewający układ nerwowy i hormonalny, a także rozwijająca się tożsamość nadają burzliwy charakter temu okresowi.

Kiedy możemy mówić o depresji u nastolatka?

Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że depresja w rozumieniu medycznym jest chorobą i należy ją odróżnić od przejściowego przygnębienia, obniżonego nastroju, czy reakcji na trudną sytuację. Szacuje się, że ok 10-15% młodzieży cierpi z powodu zaburzeń depresyjnych. Depresje określa się, jako zespół objawów, które współwystępują w tym samym czasie. Dlatego też fachowo mówi się o zespole depresyjnym. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżnia 3 podstawowe objawy (trzy pierwsze z listy poniżej) oraz 7 dodatkowych:

Tabela 1. Kryteria zespołu depresyjnego wg. WHO.

O zaburzeniach depresyjnych mówimy, kiedy ujawniają się równocześnie 4 objawy z listy powyżej, w tym co najmniej 2 objawy podstawowe, które będą się utrzymywać się bez przerwy przez okres co najmniej 2 tygodni.

W przypadku nastolatków dochodzą też takie objawy jak: drażliwość, zmiany nastroju, wybuchy agresji lub impulsywność. Trzeba jednak zaznaczyć, że w diagnozie ocenia się również intensywność dolegliwości. Natężenie objawów w tej chorobie często jest niezależne od wydarzeń dnia codziennego. Zazwyczaj cieszymy się, kiedy spotyka nas coś miłego, zaś martwimy się, kiedy przytrafia nam się coś przykrego lub spotyka nas jakieś niepowodzenie. W zespole depresyjnym jest inaczej, czyli dominuje smutek, często niezależny  i niewspółmierny z wydarzeniami dnia.

Zachowania, na które powinniśmy zwrócić uwagę:

• Drażliwość
• Impulsywność
• Wybuchy gniewu lub płaczu
• Obniżony nastrój
• Niechęć do aktywności, której wcześniej sprawiały radość
• Wycofanie z relacji z rodzinom i rówieśnikami
• Problemy z koncentracją lub pamięcią
• Zmiana apetytu lub brak – chudnięcie lub objadanie się
• Zbyt mało lub dużo snu
• Skargi na nudę
• Zaniechanie dbałości o wygląd
• Poczucie winy
• Autoagresja np. samookaleczanie się, odurzanie się alkoholem lub środkami psychoaktywnymi
• Ucieczka przed wysiłkiem
• Próby samobójcze

Z jakiego powodu już u nastolatka może wystąpić epizod depresyjny?

Zmiany, które zachodzą u nastolatka w okresie dojrzewania powodują, że widzimy na zewnątrz prawie dorosłego mężczyznę lub kobietę, ale w środku często pozostaje zagubione dziecko. W tym okresie przejścia od dzieciństwa do dorosłości szczególnie intensywnie odczuwa się świat. Wszystko staje się „czarne lub białe”, i wszystko można podważyć. Ważna wówczas staje się opinia rówieśników, ich akceptacja lub brak. Kształtujący się człowiek szuka odpowiedzi na takie pytania jak: Kim jestem? Kim chce być? Co chcę w życiu robić? Musi również swój dotychczasowy obraz siebie urealniać, co czasami bywa przyczyną rozczarowań. W czasach social mediów ten proces bywa boleśniejszy, ponieważ często ludzie porównują się ze sobą, jednocześnie pokazując się od jak najlepszej strony. Ponadto nadmiar możliwości i odpowiedzialności wynikającej z wyborów dalszych ścieżek kształcenia
w przypadku dzieci zdolnych może też być frustrujący i wzbudzający lęk. Kolejnym stresującym zadaniem rozwojowym jakie stoi przed nastolatkiem to uczenie się nowych ról takich jak bycie partnerem lub partnerką, co do tego wszystkiego dokłada napięć, bywa że te sytuacje są zbyt obciążające i dochodzi do pojawienia się pierwszych epizodów depresji. Warto zwrócić uwagę, że czynnikami ryzyka są również sytuacje, kiedy nastolatek doświadcza straty bliskiej osoby, konfliktów domowych, przemocy, odrzucenia oraz nieadekwatnych oczekiwań wobec niego itp.

Mechanizm depresji

Wielu badaczy na całym świecie stara się od dziesiątków lat zrozumieć przyczyny choroby depresyjnej. I co roku zyskujemy nieco jaśniejszy obraz tej choroby. Przytoczę wnioski z wybranych badań, które omawiają wymiar biologiczny.

Okazuje się, że niektóre ścieżki neuronowe w mózgu rejestrujące ból fizyczny pełnią też dodatkową funkcję, mianowicie sygnalizują ból emocjonalny. Są to m.in. takie ośrodki nerwowe jak: podkolanowa część struktury obręczy, wzgórze, ciało migdałowate, kora okołooczodołowa. Te obszary uaktywniają się za każdym razem, kiedy wykryją, że coś szkodliwego dzieje się z ciałem, ale nie zawsze odróżniają fizyczne źródło uszkodzeń od emocjonalnego. Z tego płynie taki wniosek, że  mózg człowieka doświadczającego stanów depresyjnych odbiera to jako bardzo uporczywą i bolesną dolegliwość fizyczną. Choroba ta niesie ze sobą cierpienie ciągnące się całymi tygodniami. Ból emocjonalny wzmaga w mózgu reakcje stresową. W związku z tym, mózg aktywuje zasoby ciała w celu usunięcia bólu, lecz po paru tygodniach/miesiącach zasoby te kończą się. Następuje wówczas pogłębienie objawów zespołu depresyjnego co może prowadzić nawet do prób samobójczych. Jeden
z hormonów stresu – kortyzol, który jest przez mózg wydzielany, po pewnym czasie nabiera właściwości toksycznych dla mózgu. Wtedy negatywnie wpływa na pamięć, koncentrację, uwagę i zdolność rozumowania abstrakcyjnego. W wyniku przedłużającego się stresu biologicznego dochodzi również do osłabienia funkcji lewej półkuli, co przekłada się na obniżenie nastroju i zmniejszenie aktywności, a także do pesymistycznego widzenia siebie i świata. Na szczęście można naprawić szkody jakie depresja wyrządziła w mózgu, wystarczy kilka miesięcy remisji choroby, aby mózg mógł wrócić do normalnego funkcjonowania. W tym celu pomagają różne formy terapii od farmakoterapii po psychoterapię.

Każda szkoła psychoterapii wyjaśnia inaczej psychologiczne mechanizmy tej choroby. Psychoterapię dla osób chorych na zespół depresyjny można prowadzić np. w nurcie terapii psychodynamicznej, poznawczo-behawioralnej lub terapii systemowej. W leczeniu depresji nie istnieje jedna, nadająca się do każdego kuracja. Należy poszukiwać dla nastolatka optymalnych form leczenia. Istnieją formy terapii indywidualnej, grupowej, rodzinnej a także konsultacje psychiatryczne, które mogą wiązać się z doborem odpowiednich leków. Te oddziaływania lecznicze mają na celu zwiększenie umiejętności radzenia sobie z myślami i uczuciami, które mogą być związane z bólem emocjonalnym oraz zmienić styl życia w taki sposób, aby lepiej radzić sobie z trudnościami i z chorobą.

Jak wspierać nastolatka z depresją?

Ważne jest, aby skupić się na relacji z nastolatkiem.  W tym pomagają rozmowy
i wysłuchiwanie go. Za pomocą  słów i bezpiecznej relacji możemy pomagać w redukcji napięć emocjonalnych u nastolatka. Nie należy pouczać nastolatka, mówić, aby „wziął się w garść”, „przestał się przejmować”, ‘przecież tak dużo dostajesz” itp. . Takie rady najczęściej powodują wybuch agresji i większą izolacje oraz umocnienie w przekonaniu, że są ciężarem dla innych. Zamiast tego należy nauczyć się mówić o uczuciach swoich i nastolatka oraz pytać o nie. Ważną umiejętnością jest aktywne słuchanie, a także zapewnienie o swoim zainteresowaniu nim bez względu na chorobę. Nastolatek potrzebuje mentora – rodzica, który będzie go wspierał w samodzielnym radzeniu sobie. Jest to trudne zadanie dla rodzica. Oto mała podpowiedź.

 Na zakończenie….

„Choruję na depresję i chcę, abyś wiedział/a…

… że jestem takim samym człowiekiem, jak Ty, tylko trochę się pogubiłam. ~ Ania

… że chciałabym odzyskać siebie, którą kiedyś znałam. ~ Zuzanna

… że nie oznacza to, że jestem niewdzięczna. ~ Paulina

… że nie chcę od Ciebie litości, a wsparcia i odrobiny zrozumienia. ~ Kasia

… że moja choroba to nie ja. ~ Wiktoria

… że Cię potrzebuje, bardzo. ~ Patrycja

… że mimo, iż czasem nie daję rady i przez to Cię ranię, to wciąż Cię kocham. ~ Igor

… że gdy przestaję dzwonić, to oznacza, że potrzebuję Twojego zainteresowania bardziej niż kiedykolwiek. ~ Justyna

… że walczę, choć czasem tego nie widać. ~ Ola

… że gdy całymi dniami leżę w łóżku, jestem naprawdę zmęczona. ~ Amelia

… że czuję się ciężarem dla Ciebie. ~ Amelia

… że czuję się winna za rzeczy, na które nie mam wpływu. ~ Amelia”

 * Jeśli  sam/sama zmagasz się z depresją albo jesteś rodzicem, który podejrzewa u swojego dziecka trudności z tą chorobą, koniecznie skorzystaj z pomocy, któregoś z naszych specjalistów.

 Literatura:

Jak przeżyć depresję. T. Jastrun, S. Murawiec

Cała nasza depresja. B. Łoza

Pokonaj depresję. Stephen S. Ilardi

https://forumprzeciwdepresji.pl/nastoletnia-depresja/strefa-nauczyciela

http://porcelanoweaniolki.pl/choruje-depresje-chce-abys-wiedzial/