Rozwój seksualny dziecka i nastolatka – Karolina Pudełko
Seksualność dzieci i młodzieży wciąż przez wielu uznawana jest za temat tabu. Człowiek jest jednak istotą seksualną od narodzin, aż do śmierci, nie można oddzielić od jednostki seksualności i wyrzucić jej do kosza. Seksualność człowieka przejawia się na różne sposoby, ważnym jest, by już od dzieciństwa traktować ją jako coś naturalnego, oczywiście adekwatnie do wieku dziecka. Zarówno dzieci, jak i młodzież, uzewnętrzniają swoją seksualność za pomocą zachowań seksualnych typowych dla ich okresu rozwoju. Warto orientować się, jakie zachowania seksualne są charakterystyczne dla dziecka i nastolatka, tak, by nie traktować rozwojowych zachowań jako przejawu czegoś niepokojącego, co niestety jest nadal dosyć powszechne.
- a) ekspresja seksualna okresu dzieciństwa
Badania nad różnymi aspektami rozwoju dzieci wskazują, że ich aktywność seksualna przejawia się głównie pod postacią zachowań:
– masturbacyjnych,
– orientacyjnych,
– interakcyjnych,
– twórczych.
- zachowania masturbacyjne – stymulowanie własnego ciała przez dziecko i wywoływanie w ten sposób uczucia przyjemności. Masturbację dziecięcą ze względu na jej funkcję oraz formę aktywności podzielić można na co najmniej trzy podgrupy:
– masturbacja, która ma na celu osiągnięcie przyjemności – osiągnięcie przyjemności jest jedynym celem dziecka, aktywność ta ma powtarzalny charakter.
– masturbacja eksperymentalna – jej celem jest eksplorowanie własnego ciała z ciekawością, a co za tym idzie, zauważenia, że stymulowanie niektórych części ciała pozwala osiągnąć przyjemność. Ten rodzaj masturbacji może być dla dziecka szkodliwy, ponieważ nie zna ono granic swojego ciała i może doprowadzić do jego uszkodzeń.
– masturbacja instrumentalna – informuje o tym, że dziecko ma jakąś trudność, z którą nie potrafi skutecznie sobie poradzić. Funkcja tego rodzaju aktywności jest pozaseksualna, może być np. sposobem rozładowania napięcia emocjonalnego. Pojawić się może np. w sytuacji poważnych kryzysów w rodzinie, gdy dziecko przeżywa trudne emocje i napięcie wynikające z bieżącej sytuacji. Masturbacja instrumentalna może stać się powtarzalną strategią ucieczkową. W przypadku jej pojawienia się potrzebna jest interwencja.
- zachowania orientacyjne – zachowania, które mają na celu ustalenie istoty i celu różnic w budowie anatomicznej kobiet i mężczyzn. U dziecka pojawiać się może ciekawość ciała drugiego człowieka, która prowadzić może np. do prób podglądania innych osób w łazience. Umożliwia to tworzenie się u dziecka wizji różnic między płciami. W zależności od poziomu tabu seksualnego w rodzinie, dziecko spotkać się może z różnymi reakcjami, które wpływać mogą na jego dalszy rozwój.
- zachowania interakcyjne – zachowania mające na celu nawiązanie relacji seksualnej z osobą sobie równą, by wspólnie poszerzać wiedzę na temat seksualności (np. poprzez naśladowanie aktywności seksualnych innych osób).
- twórczość dziecięca – np. rysunki, wierszyki – umożliwia przekazanie w sposób bezpieczny swoich przeżyć czy fantazji. Głównym celem tego typu zachowań jest rozładowywanie napięcia, ale także sprawdzanie postaw dorosłych wobec tego typu twórczości.
- b) ekspresja seksualna nastolatka
U nastolatków pojawia się wzrost popędu seksualnego. Łączy się on oczywiście z poszerzeniem wachlarza aktywności seksualnych:
- masturbacja – występuje zarówno u chłopców, jak i u dziewcząt. Masturbacja w wieku nastoletnim jest normatywna, o ile nie uszkadza ciała, nie ma charakteru nadmiarowego (nałogowego) bądź nie ma nietypowego lub dziwacznego schematu, który utrudnia bądź uniemożliwia potem osiągnięcie satysfakcji seksualnej w inny sposób w relacji intymnej.
- petting – wzajemna stymulacja partnerów, by doprowadzić się do orgazmu (bez stosunku seksualnego). Petting umożliwia nawiązanie relacji z drugą osobą, w obrębie której poznać można jej cielesność, potrzeby, ale także i granice.
- inicjacja seksualna – podjęcie po raz pierwszy stosunku seksualnego. Warto pamiętać, że istnieje wiele rodzajów stosunków seksualnych: genitalne, oralne czy analne.
Patrząc na wymienione powyżej aktywności seksualne warto podjąć refleksję na temat tego, jak wiele czynności jest naturalnych dla dzieci i młodzieży, które dla dorosłych mogą wydawać się dziwne, chociażby ze względu na pewne ramy, które na niego nakładają. Intencje dzieci są czyste, pozbawione „seksualizacji” (bardzo modne ostatnio słowo, choć często używane w złym kontekście). Wiedza dotycząca normatywnych zachowań seksualnych otwiera przestrzeń do rozmowy dotyczącej seksualności – to, co najbardziej krzywdzi, to niewiedza bądź fałszywe informacje. Warto zatem najpierw porozmawiać z dzieckiem, a dopiero potem np. zaopatrzyć je w odpowiednią literaturę – nic nie ma bowiem większej mocy niż szczera rozmowa.
