Czym jest psychoterapia poznawczo-behawioralna? – Marta Wruk 

Terapia poznawczo-behawioralna (ang. Cognitive Behavioural Therapy) jest uważana za jedną z najbardziej efektywnych i popularnych form psychoterapii. Jej skuteczność potwierdza ponad 500 badań odnoszących się do różnego rodzaju zaburzeń i problemów psychicznych. Terapię poznawczo-behawioralną z powodzeniem stosuje się m.in. w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych, fobii społecznej, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, hipochondrii czy problemów somatycznych z komponentami psychicznymi, takimi jak migrenowe bóle głowy czy bezsenność. Obszerny wykaz zaburzeń, w których terapia poznawczo-behawioralna jest skuteczna można znaleźć na stronie: www.beckinstitute.org.

Terapia poznawczo-behawioralna dużą wagę przywiązuje się do znaczenia myśli i przekonań oraz pojawiających się w związku z tym emocji oraz reakcji fizjologicznych. Mówiąc w skrócie: to jak się czujemy zależy od tego, co myślimy. I właśnie to myślenie (dysfunkcjonalne i nieprzystosowawcze) powoduje występowanie objawów np. lękowych czy depresyjnych. Stąd też to wokół niego częściowo koncentrują się działania terapeutyczne w gabinecie (jak i poza nim). Dodatkowo, proces terapii obejmuje techniki behawioralne, które mają na celu zmianę nieprzystosowawczych zachowań, a co za tym idzie również ogólną poprawę funkcjonowania.

Podstawowym modelem, który jest wykorzystywany w terapii poznawczo-behawioralnej jest tzw. model ABC. 

Zakłada on, że pojawienie się w życiu pewnej sytuacji/wydarzenia (A) stanowi pretekst do aktywacji myśli (B), które reprezentują często głęboko ukryte przekonania na temat samego siebie, innych ludzi i otaczającego świata. Pojawienie się tych myśli znacząco wpływa na nasz stan emocjonalny, zachowanie oraz reakcje fizjologiczne (C). W terapii poznawczo-behawioralnej uważa się, że to nie sama sytuacja wywołuje w nas reakcję emocjonalną, ale sposób w jaki o niej myślimy. W związku z tym, aby zmodyfikować nasz sposób myślenia konieczna jest przede wszystkim nauka umiejętności rozpoznawania własnych myśli, nastroju, zachowań i reakcji fizjologicznych. Dotyczy to zarówno naszych reakcji na mniej istotne sytuacje, jak i te przełomowe wydarzenia w naszym życiu. Umożliwia to później bardziej szczegółowe przyjrzenie się własnym myślom, badanie ich znaczenia i sprawdzenie czy rzeczywiście są przydatne, czy odzwierciedlają rzeczywistość – jeśli nie, to przystępujemy to działań prowadzących do zmiany tych wzorców myślenia.

Terapia poznawczo-behawioralna kieruje się kilkoma ważnymi zasadami, które dobrze obrazują jak przebiega proces terapeutyczny. 

1. Przede wszystkim to forma psychoterapii zorientowana na cel, gdzie dobór oddziaływań terapeutycznych jest nastawiony na zidentyfikowanie problemu i jego skuteczne rozwiązanie.
2.  Jest to terapia ograniczona w czasie (w zależności od występującego problemu to ok. kilkanaście-kilkadziesiąt sesji), charakteryzująca się określonym planem każdego spotkania.
3.  Każdą sesję terapeutyczną cechuje powtarzalność pewnych stałych elementów takich jak: ocena stanu psychicznego i stopnia nasilenia problemów, omówienie wydarzeń z ostatniego tygodnia, ustalenie i realizacja planu sesji oraz omówienie pracy domowej.
4. Praca terapeutyczna koncentruje się na poprawie aktualnego i przyszłego funkcjonowania klienta, skupiona jest wokół aktualnych wydarzeń (tu i teraz). Nie oznacza to jednak, że w terapii poznawczo-behawioralnej nie sięga się do przeszłości – wcześniejsze doświadczenia życiowe i ich znaczenie czy sposób wychowania, zdecydowanie mają swoje odzwierciedlenie w obecnym funkcjonowaniu. Zidentyfikowanie i nadanie znaczenia doświadczeniom z przeszłości pomaga w zrozumieniu trudności, z którymi się borykamy. A im lepiej rozumiemy nasze problemy, tym lepiej sobie z nimi radzimy.
5. Istotnym elementem jest również ścisła współpraca pacjenta z terapeutą poznawczo- behawioralnym. W gabinecie terapeutycznym dochodzi do spotkania dwóch ekspertów – pacjent jest ekspertem w dziedzinie własnych problemów, przemyśleń i doznań, a terapeuta jest ekspertem od mechanizmów powstawania problemu – ich wspólny wysiłek może prowadzić do rozwiązania problemu i zmniejszenia odczuwanego cierpienia.

Terapia dla osób lubiących strukturę i konkretne działania 

Cechą charakterystyczną terapii poznawczo-behawioralnej są różnego typu zadania domowe (tabelki, dzienniczki, wykresy) oraz eksperymenty. Monitorowanie własnych myśli czy reakcji emocjonalnych pomiędzy sesjami jest nie tylko pierwszym krokiem do zmiany sposobu myślenia, ale jest również formą ćwiczenia umiejętności nabywanych w gabinecie. Chodzi w końcu o to, aby wykorzystywać poznane techniki w życiu codziennym. Eksperymenty behawioralne stanowią świetną okazję do testowania nowych sytuacji, zmiany nawyków czy sprawdzenia adekwatności pojawiających się myśli. Ścisła współpraca pomiędzy pacjentem i psychoterapeutą, również w tym zakresie, jest kluczowym elementem dla udanej terapii.

Terapia poznawczo-behawioralna kładzie duży nacisk na psychoedukację – to ważne, aby dostarczyć pacjentowi wiedzy na temat diagnozy, natury problemu i jego objawów. Pacjent wychodzi z gabinetu terapeuty wyposażony w wiedzę i narzędzia do tego, aby samodzielnie radzić sobie w przyszłości z ewentualnymi problemami. To zdecydowanie praca oparta na konkretach, zorientowana na wytyczone cele i według ustalonego planu, która szczególnie sprawdza się w przypadku osób zmagających się ze stresem, zaburzeniami lękowymi, kompulsjami, depresją czy zaburzeniami odżywiania.

Zapraszam Państwa na konsultacje w terapii poznawczo-behawioralnej w naszym Centrum.

Źródła: Judith S. Beck: Terapia Poznawczo-Behawioralna. Christine A. Padesky, Dennis Greenberger: Umysł ponad nastrojem. Agnieszka Popiel, Ewa Pragłowska: Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka.