„Kontrakt psychoterapeutyczny – wizytówka w psychoterapii” – Agnieszka Ratajczak

Nowy rozdział, nowa historia, początek, opowieść, relacja, rozwój, zmiana, podążanie i towarzyszenie. To tylko kilka pierwszych myśli związanych z rozpoczynaniem i decyzją o procesie psychoterapeutycznym, która może być swoistego rodzaju podróżą w głąb siebie.

Decyzją dla dwojga, dla osoby mówiącej, często wymiennie nazywanej klientem czy pacjentem, a także terapeuty.

Kiedy rozpoczynamy nowy proces warto mieć na uwadze kontrakt, bez którego nie ma właściwej pracy i profesjonalnego wsparcia. To właśnie kontrakt jest początkiem każdego planowego działania, interwencji i zmiany.

Odwołując się do definicji kontraktu w Analizie Transakcyjnej (koncepcji człowieka i jego zachowań, która pozwala skorzystać z profesjonalnej psychologii, zrozumieć siebie oraz innych i bardzo praktycznie wykorzystać tę wiedzę w rodzinie, w biznesie, w edukacji i poradnictwie), gdzie kontrakt określany jest jako „jawne, obustronne zobowiązanie do jasno określonego sposobu działania” (Berne, 1966).

Udany kontrakt to kontrakt o szacunku, rozumieniu, decyzji, zauważeniu i bezpieczeństwie.

Inspiracje dotyczące sposobu zawierania kontraktów w Analizie Transakcyjnej (określanej często jako nurt kontraktowy), pochodzą z praktyki prawniczej. W 1974 roku Claude Stainer opublikował zasady dobrego kontraktu, które wpisują się wprost w pracę psychoterapeutyczną. I są to:

*Obopólna zgoda i zaangażowanie

• potrzeba pomocy, oferta pomocy i jej akceptacja;
• zaangażowanie obu stron;
• zgoda obu stron;
• Sprawiedliwa wymiana : obie strony wynoszą korzyści
• klient/pacjent – profesjonalne wsparcie;
• wiedzę w rozwoju własnej samoświadomości;
• terapeuta – wynagrodzenie;

*Kompetencje

• klient/pacjent- ma odpowiednie kompetencje, aby zrozumieć przekazywaną wiedzę i gotowość podjęcia pracy nad sobą;
• terapeuta-posiada odpowiednie przygotowanie i doświadczenie potrzebne do udzielania pomocy zgodnej z zasadą rzeczywistości;

*Przedmiot umowy jest zgodny z prawem i dobrem społeczeństwa w którym kontrakt jest zawierany.

 Zawarcie takiego kontraktu jasno określa granice obu stron i pozwala bez ocen w bezpiecznym miejscu być przejrzystym takim jakim się jest. Jest też wyrazem szacunku dla autonomii drugiej osoby i prawa decydowania o sobie, niezależnie czy jest to osoba dorosła czy dziecko.

Psycholodzy zawsze popierali jasność kontraktów i ról we współpracy każdej ze stron.

Kontrakt terapeutyczny zawierany jest zwykle na początku procesu psychoterapeutycznego. Terapeuci niekiedy kilka konsultacji wstępnych poświęcają dokładnemu omówieniu kontraktu.

Ustalenia te, to warunki dobrej współpracy, czas pytań i odpowiedzi, przemyśleń, refleksji, a także czas ostatecznej decyzji dotyczącej rozpoczęcia podróży/procesu terapeutycznego.

W myśl powyższego o co chodzi w kontrakcie psychoterapeutycznym i co warto kontraktować? Najważniejsze kwestie, na jakie warto się umówić w relacji psychoterapeuta-klient/pacjent:

• Cel terapii
• Częstotliwość i długość sesji terapeutycznych
• Miejsce odbywania sesji
• Omówienie płatności i sposobu opłacania sesji
• Warunki odwoływania spotkań
• Bezpieczeństwo – psychoterapeuta zabezpiecza przestrzeń i dba o bezpieczne warunki, w jakich odbywa się proces
• Reguły tajemnicy i dyskrecji procesu- psychoterapeutę obowiązuje Kodeks Etyczny i zachowanie tajemnicy spraw klienta/pacjenta
• Rodo-rozporządzenie, będące zabezpieczeniem danych
• Superwizje psychoterapeuty-omówienie czym jest superwizja, w której uczestniczy terapeuta i zapewnienie o anonimowości. Czasem poproszenie o zgodę na nagranie sesji, które może być wsparciem dla terapeuty oraz klienta/pacjenta, który przy innych specjalistach może omawiać proces bez podawania danych wrażliwych.
• Formy pracy terapeutycznej (dialog/relacja/zadania domowe/afirmacje/ ćwiczenia itp.)
• Omówienie ustaleń związanych z zakończeniem terapii i formy pożegnania.

Ustalenie kontraktu terapeutycznego nie jest jednorazowym wydarzeniem – to proces. Oznacza to, że do kontraktu można stale wracać w trakcie terapii i rewidować pewne jego elementy. Ważne, aby te zmiany odbywały się jawnie i były wnikliwie omawiane. Zmianom najczęściej ulegają cele terapii.

Dlaczego tak ważne jest ustalanie kontraktu?

• wyraźnie określa ramy współpracy z klientami/pacjentami
• do kontraktu zawsze można się odwołać w trudnych sytuacjach, gdy podczas sesji rodzą się nieporozumienia (dotyczące formalnych aspektów)
• kontrakt jest informacją o współsprawczości, czyli o tym, że zarówno terapeuta jak i pacjent/klient jest odpowiedzialny za przebieg terapii
• poprzez nakreślenie celu klienci/pacjenci wiedzą do czego mają dążyć, a to może stanowić o motywacji do zmiany
• zalecane jest, aby kontrakt był ustalany na średnim poziomie ogólności
• ustalenie kontraktu jest samo w sobie już interwencją terapeutyczną.

Kontrakt terapeutyczny jest dla obu stron pasem bezpieczeństwa w podróży jaką jest proces psychoterapii. Pasy są wsparciem, trzymają „przy życiu”, chronią. Można je odpiąć, ale gdy są, mają za zadanie utrzymanie stabilizacji, równowagi i bezpieczeństwa właśnie.

Literatura:

• Bogdan de Barbaro (2002) „Kontrakt w terapii rodzin-wybrane zagadnienia”. Psychoterapia, 4.
• Ian Stewart, Vann Joines (2016) „Analiza Transakcyjna dzisiaj”.
• Szymon Chrząstowski (2014) „Nie tylko schemat. Praktyka systemowej terapii rodzin”.
• Hay J., „Analiza Transakcyjna. Międzynarodowe warsztaty i wykłady, Profesjonalna Interwencja” (2017), www.pifcic.org, tłumaczenie Justyna Byczkowska.