„Po czym poznać osobę doświadczoną przemocą seksualną? Opis zjawiska.” – Mikołaj Babarowski

Przemoc seksualna w niniejszym artykule będzie definiowana jako wszelka forma ingerencji w seksualność drugiego człowieka bez jego zgody poprzez użycie przymusu, bez względu na relację łączącą z ofiarą czy kontekst sytuacyjny zdarzenia. Owe wymuszenie może przyjąć najróżniejsze formy – od szantażu, przez groźby aż do bezpośredniego wymiaru fizycznego czy werbalnego naruszenia. Przemoc seksualna jest bardzo często połączona z innymi formami przemocy, dlatego też zdarzają się sytuacje, kiedy niestety zostaje ona – celowo czy też nie – pomijana. 

Zagadnieniem niezwykle trudnym jest przemoc seksualna dotykająca najmłodszych, czyli dzieci. Ta grupa wiekowa cechuje się charakterystyczną, szczególną wrażliwością poprzez częstą niemożnością własnej obrony, nieporadnością, podatnością na uwikłanie rodzinne (wykorzystanie kazirodzcze) oraz brakiem otrzymywania edukacji seksualnej ze strony dorosłych w postaci nauki, jakie zachowania ze strony innych osób są niedopuszczalne. 

Zarówno wobec osób dorosłych, jak i dzieci bezpośrednimi oznakami doświadczenia zgłoszonej przemocy seksualnej będą wszelkiego rodzaju urazy mechaniczne stref intymnych (genitaliów) w postaci otarć, zadrapań czy siniaków. Do bezpośrednich oznak będą zaliczały się również doznane zakażenia, choroby przenoszone drogą płciową w postaci AIDS, HIV, kiły, a także pojawienie się ciąży u kobiet i nastolatek. 

Konsekwencje w wymiarze behawioralnym, a szczególnie psychologicznym będą najczęściej dużo trudniejsze do zaobserwowania i zdiagnozowania, ponieważ wiele z nich pokrywa się z innymi zaburzeniami psychicznymi. Poniżej przedstawiona została Państwu lista wybranych cech charakterystycznych zachowania osób dorosłych doświadczonych przemocą seksualną (1), jak również nastolatków i dzieci (2): 

1) Obniżony nastrój, apatia, drażliwość, poirytowanie, płaczliwość, zaburzenia kontroli emocji w tym złości, ogólne wycofanie z relacji społecznych i strach przed obcymi, trudności w sferze zawodowej, obniżona koncentracja, zaburzony rytm snu, zaburzenia odżywiania, zaburzenia cykli menstruacyjnych u kobiet, najczęściej obniżone libido lub jego całkowity brak, nadużywanie substancji psychoaktywnych, obwinianie się i niskie poczucie własnej wartości, myśli rezygnacyjne 

2) Obniżony nastrój, apatia, drażliwość, poirytowanie, płaczliwość, zaburzenia kontroli emocji w tym złości, ogólne wycofanie z relacji społecznych i strach przed obcymi, trudności w nauce i przystosowaniu szkolnym, brak czerpania radości z zabawy, obniżona koncentracja, zaburzony rytm snu oraz koszmary senne w tym strach przed ciemnością, zaburzenia odżywiania, poczucie trwania w obcym ciele, uporczywa masturbacja lub częste dotykanie się w miejscach intymnych, częste bóle głowy i brzucha (somatyzacja), nieuzasadnione wymioty, zaburzenia cykli menstruacyjnych u nastolatek, obniżone libido lub jego całkowity brak, nadużywanie substancji psychoaktywnych, obwinianie się i niskie poczucie własnej wartości, bardzo długie okresy przebywania w wannie czy prysznicu (symboliczna chęć „zmycia swojego brudu”), myśli rezygnacyjne czy samobójcze, zachowania antyspołeczne.

Analizując omawiane zjawisko pamiętać trzeba, że nie zawsze omówione wyżej symptomy wykorzystania będą wyglądać tak samo, to znaczy u niektórych osób może wystąpić np. zjawisko przymusu powtórnego odtwarzania traumy, to znaczy inicjowania podobnych niebezpiecznych lub przemocowych zachowań seksualnych w celu pozornego zyskania kontroli nad sytuacją i doznaną krzywdą, przez chociażby wyzywający ubiór czy inne aktywności. Należy pamiętać również o tzw. psychicznych mechanizmach obronnych , które mogą w różny sposób wpływać na pamięć o traumatycznym wydarzeniu. Niemniej przedstawione wyżej symptomy mogą być pomocne chociażby przy wstępnej obserwacji osoby nam bliskiej i poleceniu jej wizyty u specjalisty psychologa/psychotraumatologa/seksuologa/psychoterapeuty, kiedy jej zachowanie zaczyna budzić nasze obawy. Osoba dotknięta wyjątkowo trudną sytuacją, jaką jest przemoc seksualna w szczególnej mierze winna być objęta aktywną i zaangażowaną pomocą nie tylko specjalisty, ale także swoich bliskich. W sytuacjach nagłych lub bezpośrednio zagrażających zdrowiu czy życiu danej osoby konieczne może okazać się wezwanie policji, udanie do najbliższego ośrodka interwencji kryzysowej czy założenie Niebieskiej Karty.
Na koniec wartym zapamiętania jest kontekst nazewnictwa osoby doświadczonej przemocą seksualną „ofiarą„, który może posiadać negatywne konotacje i znaczenie, ponieważ niejako z góry zakłada, że „ofiara” przemocy seksualnej jest słabsza pod jakimś względem od agresora. Dla niektórych osób nazywanie ich „ofiarami” może dodatkowo pogłębiać ich doznaną krzywdę, a także być stygmatyzujące.